Gościkowo Paradyż - wakacje 2008

Opactwo Cystersów
Gościkowo Paradyż to niewielka, malowniczo położona wioska w środkowej części Pojezierza Lubuskiego, w kotlince polodowcowej, na lewym brzegu rzeki Paklicy. We wsi znajduje się pocysterski klasztor.
Pocysterski zespół klasztorny zwany Paradyżem to najcenniejszy zabytek zachodnich krańców Wielkopolski.
Początki opactwa sięgają XIII wieku. Jego fundatorem był wojewoda poznański Mikołaj Bronisz. Akt fundacyjny podpisany został 29 stycznia 1230 w Poznaniu, na dworze księcia wielkopolskiego Władysława Odońca.
Wśród świadków wystawienia dokumentu figuruje między innymi kasztelan zamku międzyrzeckiego Teodor. Opactwem macierzystym dla projektowanego klasztoru był położony w pobliskiej Brandenburgii Lehnin. Pierwsi zakonnicy przybyli do Gościkowa w 1236 roku i odtąd datuje się początek działalności klasztoru Wniebowzięcia NMP.
Wieś znana do tej pory jako Goscichowo otrzymała nazwę Paradius Matris Dei (Raj Matki Boskiej), z czego z czasem utworzona została nazwa polska- Paradyż. Opactwo szybko się rozwijało, stając się z czasem właścicielem wielkich dóbr ziemskich. W roku 1534 w posiadaniu zakonu znajdował się znaczący majątek: około 21 wsi, co tworzyło powierzchnię 29482 ha i 4000 ha lasów. Dawało to opactwu spore dochody, co umożliwiało rozbudowę kościoła i klasztoru, a także utrzymanie tego.
Pierwszy kościół klasztorny zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku, zapewne przez budowniczych z macierzystego Lehnin. Schemat tej wczesnogotyckiej świątyni nie odbiegał od stosowanych wówczas rozwiązań cysterskich.
Była to ceglana, trójnawowa bazylika z transeptem. Równocześnie z budową kościoła po jego stronie południowej powstały obiekty klasztorne. Rozmieszczono je wokół niewielkiego wewnętrznego dziedzińca zwanego wirydarzem. W połowie XIV wieku, przypuszczalnie wskutek rozsunięcia się fundamentów, nastąpiła katastrofa budowlana. Zniszczeniu uległa wschodnia partia kościoła. Odrestaurowano ją w zmienionej formie. W 1397 roku biskup poznański Mikołaj Kurowski dokonał uroczystej konsekracji odbudowanej świątyni.
W początkowym okresie istnienia opactwa mnisi paradyscy byli wyłącznie Niemcami. Chcąc zmienić tą sytuację, Władysław Łokietek w 1327 roku podpisał dokument, na mocy, którego klasztor przeszedł pod opiekę króla polskiego. Ostateczna polonizacja klasztoru nastąpiła w 1538 roku, kiedy to król Zygmunt Stary wydał postanowienie, że opatem w Paradyżu może być tylko Polak.
Pomyślny okres dziejów opactwa przerwany został w XVII wieku z powodu wielkiego pożaru, jaki wybuchł w kwietniu 1633 roku. W latach następnych trwała odbudowa spalonych części budowli. Kolejny pożar miał miejsce w 1722 roku. Restaurację ostatecznie zakończono w 1739 roku.
W połowie XVIII wieku wnętrze świątyni zostało zbarokizowane. Wtedy też powstała dwuwieżowa fasada kościoła. Jej projekt przypisuje się nadwornemu architektowi królewskiemu – Karolowi Marcinowi Frantzowi. W drugiej połowie XVIII wieku wzniesione zostały nowe zabudowania klasztorne; usytuowano je po wschodniej stronie. Przebudowana została tez – w duchu klasycystycznym – środkowa część fasady kościoła. Wszystkie prace zakończone zostały w latach 1787 – 1788. W ich wyniku opactwo uzyskało charakter późnobarokowy, zachowany bez większych zmian do dnia dzisiejszego.
W 1793 roku w wyniku drugiego rozbioru Polski Gościkowo przeszło pod panowanie Prus. Od tego momentu rozpoczął się okres powolnego upadku klasztoru.
W 1796 roku większa część posiadłości klasztornych została skonfiskowana; resztę dóbr przejęło państwo pruskie w 1810 roku. W 1834 roku nastąpiła kasata zakonu. A w roku 1836 zapadła decyzja, że zabudowania klasztorne staną się siedzibą Królewskiego Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego, gdzie kształcić miałoby się germanizatorów z terenów prowincji poznańskiej. Jednak plan ten nie został wykonany i ostatecznie utworzono tam ośrodek polskości, który zrzeszał mieszkańców tamtejszych terenów. Seminarium funkcjonowało do 31.03. 1926 roku.
W latach 1922- 1939 działała w dawnych budynkach klasztornych średnia szkoła ogólnokształcąca. Potem, w maju 1939, otwarty został zakład kształcenia nauczycieli III Rzeszy, a pod koniec II wojny światowej pracowali tu specjaliści Luftwaffe. Opiekę nad przyklasztornym kościołem sprawował niemiecki kapelan. W 1945 r. Paradyz zajęły wojska radzieckie. Utworzyli oni z kościoła i budynków dawnego klasztoru magazyny. 1947 rok to czas, w którym Paradyż należał do zgromadzenia Księży Salezjanów. Wówczas otwarto tu internat dla chłopców. Placówka nie działała jednak długo i dekretem z dnia 26.09.1952r. powołano Wydział Filozoficzny Gorzowskiego Diecezjalnego Seminarium Duchowego. Od 1961 całe Seminarium Duchowe z Gorzowa Wielkopolskiego przeniosło się do Paradyża. Dziś poklasztorny kompleks to oficjalna siedziba filii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Ze względu na swą architekturę, jest to cel wycieczek krajowych i zagranicznych. Organizowane są tu również spotkania artystów, polityków, naukowców i duchownych.