(22)
Zwany nowym, wcale taki nie jest ponieważ powstał w 1851 r. na zboczu wąwozu na Czerniawach (ul. Czerniawy), przy drodze wiodącej w kierunku Opola Lubelskiego, na gruncie podarowanym gminie przez Motka Herzberga.
Stary (pierwszy) kirkut powstał na końcu ul. Lubelskiej pod górą Sitarz, na wschód od ówczesnej dzielnicy żydowskiej. Nieznana jest dokładna data jego założenia, nastąpiło to zapewne wraz z ukonstytuowaniem się gminy żydowskiej w Kazimierzu – czyli prawdopodobnie już na przełomie XV/XVI w. Kirkut został zdewastowany przez Niemców na początku II wojny światowej. Kazimierscy Żydzi zostali zmuszeni do wyrwania macew i utwardzenia nimi dziedzińca w klasztorze Reformatów, będącego siedzibą gestapo, a także ścieżek wiodących do szaletów przy domach zajętych przez hitlerowców. Po wojnie udało się uratować kilkadziesiąt macew, które ułożono napisami do dołu – zgodnie z sugestią prof. Antoniego Michalaka daną robotnikom brukującym nagrobkami chodniki.
Kirkut na Czerniawach był w czasie okupacji miejscem egzekucji ludności żydowskiej i chrześcijańskiej, do dzisiaj jednak nie jest znana liczba ofiar tych egzekucji. Po wojnie teren nekropolii ogrodzono kamiennym murem, który jednak ulegał erozji i ostatecznie został rozebrany w 1971 r. Ówczesne władze miejskie usiłowały sprzedać teren kirkutu pod działki budowlane, jednak nie znalazły one nabywców. Działo się to w czasie, gdy w PRL starano się zacierać ślady po dawnym, wielowyznaniowym i wieloetnicznym charakterze przedwojennej Rzeczypospolitej.
W 1985 r. wzniesiono tu pomnik-lapidarium, w formie „Ściany Płaczu”, według projektu inż. Tadeusza Augustynka. Pomnik zbudowano ze szczątków 600 macew, których część pochodzi prawdopodobnie ze starego kirkutu. Przez „pęknięcie” (szczelinę) w pomniku – symbolizujące tragiczny los polskich Żydów w czasie II wojny światowej – można przejść na teren dawnego cmentarza, gdzie na powierzchni niecałego hektara ustawiono około 25 nagrobków. Najstarszy z nich pochodzi z 1851 r., większość zaś datowana jest na II połowę XIX oraz I połowę XX w. Ostatni pochówek odbył się tu w 1942 r.
Zachowane macewy ze śladami polichromii, mają wysokie walory artystyczne. Najczęściej powtarzającym się motywem dekoracyjnym na macewach kobiecych są świece i świeczniki szabasowe. Na wielu pojawia się także motyw dłoni wrzucającej drobne monety do puszki, symbolizujący dobroczynność. Możemy tu też zobaczyć macewy z dekoracją w formie zbioru ksiąg w otwartej szafie, będącą symbolem uczoności w Piśmie. Na „Ścianie Płaczu” macewy pogrupowano zgodnie z obowiązującym na cmentarzach żydowskich podziałem na kwatery męskie (w większości po prawej) i żeńskie (po lewej stronie).
Cmentarz żydowski – kirkut (od niem. słowa Kirchhof, oznaczającego dziedziniec kościelny, na którym grzebano zmarłych; polskie określenia: kirkut, kierkow, kierchol) – określenie od wieków używane przez Polaków, głównie mieszkańców Galicji. Żydzi nie używali tego określenia, zastępowali je nazwami w jidysz (bejsojlem, bejsakwores i inne).
Podstawową różnicą między cmentarzem chrześcijańskim a żydowskim jest odmienne traktowanie grobów. W chrześcijaństwie zezwala się na naruszenie grobów i na dokonanie ponownego pochówku po określonym czasie. Cmentarz nieużywany przez długi czas może być zlikwidowany. Według zasad judaizmu każdy nagrobek i cały cmentarz jest nienaruszalny, dopóki znana jest jego lokalizacja. Więcej na temat przeczytasz tutaj
Tekst na podstawie opracowania dr Marty Kubiszyn oraz K. Bielawskiego
Materiały zamieszczone dzięki uprzejmości redakcji portalu „Wirtualny Sztetl”
zgaś ☼
