Wołkusze - kaplicza

Północno-wschodnie ziemie Białostocczyzny zostały skolonizowane przez ludność nadniemeńską. Ze źródeł z XV i XVI w. wynika, że przeważała tu ludność ruska. W pierwszym okresie kolonizacji ogromnej Puszczy Grodzieńskiej kierunki i zasięg nowego osadnictwa były wytyczane przez główne drogi oraz rzeki. Pierwszym dworom nadano nazwy rzek.. Osiedlano w nich osoczników, ludność poddańczą, do obsługi dworów i folwarków.
Poczyniono także nadania koło Kuźnicy i powyżej, nad rzeką Łosośną. Za czasów Kazimierza Jagiellończyka dostał tu ziemię Mieleszko Michajłowicz, dając początek wsiom Mieleszkowce i Wojnowce. W 1503 roku otrzymał nad rzeka Łosośną 2 wiorsty Waśko Doroszkiewicz, od którego syna Bohufała poszedł ród Bouffałów. Dał on początek dworom i wsiom Łosośna i Wołkusze. W nowo zagospodarowanych terenach Puszczy Kuźnickiej Bouffałowie wznieśli dla Rusinów cerkiew w Wołkuszach.
Do dzisiaj zachowała się jedynie kapliczka niedaleko wsi Wołkusze przy szosie Sokółka – Kuźnica. Kapliczka wznosi się na niewielkim wzgórzu. Słup – kapliczka ma wysokość około czterech metrów, zwieńczony jest czterospadowym dachem, kryty czerwoną dachówką z metalowym krzyżem, wykonanym z grubego drutu. Pagórek usłany jest wielkimi kamieniami i można przypuszczać, że jest to starożytne cmentarzysko.
Według podania na kapliczce znajdował się niegdyś metalowy orzeł. Mieli zniszczyć go pasterze trzody rzucając weń kamieniami. Inna wersja mówi o zakopanym skarbie i amatorach złota, którzy prowadzili tu poszukiwania. Według innych podań kapliczka to pruski słup graniczny, inni wskazują kapliczkę jako miejsce pochówku żołnierzy napoleońskich chorych na cholerę. Mowa jest też o rozstrzeliwanych w tym miejscu przez Niemców żołnierzach rosyjskich w czasie drugiej wojny światowej.
W wydawnictwie z końca XIX w. poświęconym rodzinie Bouffałów, czytamy iż: ... jest to kapliczka postawiona na miejscu cerkwi wybudowanej przez Wasila Doroszkiewicza Bouffała
Dobra Bouffałów przeszły w XIX w. w ręce Ostromęckich, a później Bogolubowej. W XIX w. wieś Wołkusze należała do parafii prawosławnej w Kuźnicy Białostockiej.
Dziś właścicielem tego pola jest pan Stanisław, udało mi się porozmawiać z jego bratem. Pamięta, że w latach 60 XX wieku we wnęce kapliczki był wizerunek matki karmiącej pięcioro orląt, który później został skradziony. W późniejszych latach próbowali z bratem wybierać ziemię – żwir z okolic kapliczki, jak sam określił trafili na sterty kości, zaprzestali wybierania. Pamięta tez kule które wydłubywali po wojnie z muru kapliczki.
Nie były prowadzone żadne prace archeologiczne w tym miejscu, a przynajmniej ja o takich nie słyszałem
Kapliczka jest w opłakanym stanie, od lat pan Stanisław zabiega o remont tego zabytku, obiecał nawet przekazać gminie kawałek pola, tak, żeby każdy mógł swobodnie odwiedzać to miejsce.


https://www.garnek.pl/vinga