Dowspuda

Tylko tyle pozostało z pięknego pałacu - arkadowy portyk głównej elewacji
Pałac dowspudzki był według opinii rzeczoznawców jednym ze szczytowych osiągnięć polskiej architektury XIX stulecia. Pobudowano go w latach 1820-23 w modnym wówczas stylu angielskiego neogotyku.
Budowę rozpoczęto w roku 1820 na miejscu starego, drewnianego dworu Józefa Paca (stryja Ludwika). Projekt opracował i rozpoczął prace budowlane architekt włoski Piotr Bosie, ale po pewnym czasie przejął je inny architekt włoskiego pochodzenia - zasłużony dla naszej architektury XIX wieku Henryk Marconi. Poza pałacem architekt ów zaprojektował jeszcze stajnię gotycką w Dowspudzie i kościół klasycystyczny w pobliskich Raczkach. Wnętrze pałacu było wspaniale wyposażone. Nie brak w nim było cennych rzeźb, galerii obrazów wielkich mistrzów, wspaniałej biblioteki i zbioru militariów.
Budowla składała się "z pięcioosiowego korpusu głównego, ujętego w narożach czterema smukłymi wieżyczkami, zwieńczonymi spiczastymi hełmami. Fasadę korpusu głównego od strony dziedzińca zdobił znacznie do przodu wysunięty portyk i podjazd. Węższe trójosiowe skrzydła boczne łączyły się z ośmiobocznymi pawilonami, wydłużonymi do osi głównej pałacu.
Sam pałac był dwukondygnacyjny. Główny korpus zwieńczony był nadbudówką, zdobioną na narożach i zwieńczoną attyką. Nisze frontonu pałacu zdobiły rzeźbione figury królów polskich, wykonane przez Włocha Karola Aurellego. Malowidła i polichromie wnętrza wykonali artyści Mikołaj de Angelis i przypuszczalnie Jan Carelli.
Dół pałacu przeznaczony był na pomieszczenia ludzi dworskich, kuchnie, łazienki, składy itp., a pod nim były piwnice ze studnią pośrodku. Pierwsze piętro składało się z obszernych sieni, a raczej wstępnej sali ośmiobocznej, dwóch galerii podłużnych i dwóch sal krańcowych, łącznie w obu skrzydłach. Wprost wejścia wstępowało się z owej sali po stopniach do kaplicy zamkowej. Po obu stronach kaplicy szły we dwa rzędy w pawilonie okazałe komnaty, aż do krańcowej sali. Galeria w prawym skrzydle i sala ośmiokątna narożna, obie w guście gotyckim, zawierały muzeum zbroi, rynsztunk6w i rzęd6w powołania rycerskiego. W lewym skrzydle podobnaż galeria, lecz w stylu klasycznym, mieściła zbiór cennych obrazów olejnych, a z niej wstępowało się do sali narożnej przeznaczonej na oranżerię, malowaną al fresco w jakieś zaczarowane ogrody i fantastyczne gaje. Z niej po stopniach szło się w dół do łazienek, wykwintnie urządzonych w guście starożytnym. Komnaty w pawilonie przeznaczone były na przyjęcie gości, zabawy, pomieszczenie biblioteki, mnóstwa obrazów, bilardu itd., a ostatnia krańcowa na jadalnię. Była to komnata wyniosła, podłużna, wesoło ustrojona w misterne sztukaterie, mogąca pomieścić licznych biesiadników. Z sali tej były wyjścia do dwóch wieżyczek, zewnątrz po obu rogach ustawionych na wysmukłych kolumnach. Zastępowały one balkony dla chcących odetchnąć świeżym powietrzem okolicznego parku. Drugie piętro przeznaczone było na powszednie mieszkanie właściciela i jego rodziny oraz zawierało pokoje dla gości.
W roku 1830 gdy wybuchło powstanie, generał Ludwik Pac brał nim czynny udział. Po klęsce powstania rząd carski skonfiskował całe dobra Paców, nadając je rosyjskiemu generałowi Sulimie. Ten ostatni zrzekł się ich na rzecz Skarbu Państwa w zamian za przyznany mu ekwiwalent pieniężny. Powyższe zaważyło na dalszych losach pałacu, który przeszedł w ręce nieudolnych i chciwych na korzyści materialne dzierżawców. Pałac opuszczony przez właściciela ulegał stopniowej dewastacji i ruinie. Już w roku 1865 z całego pałacu został tylko korpus frontowy i jedna z wieżyczek. Cały pawilon i czworobok górujący nad budowlą został rozebrany na materiał budowlany, a wzorzyste posadzki, galerie, posągi, zbrojownie itp. rozproszono po świecie. Oberwane sufity, pozrywane sklepienia groziły zawaleniem się wraz z dachami.
Krótko po 1865 r. nastąpiła ostateczna rozbiórka pałacu, z którego materiały zużyto prawdopodobnie na budowę koszar i cerkwi w Suwałakach.