(1)
Bazylika katedralna wzniesiona została w miejscu pierwotnej romańskiej kolegiaty, zniszczonej najazdami Tatarów w XIII wieku i Litwinów w 1349 roku.
Jest to budowla typu halowego z trójbocznie zamkniętym, wydłużonym prezbiterium, nakryta sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Na ścianach prezbiterium zachowały się polichromie wykonane ok. 1421 roku przez warsztat ruski mistrza Hayla z Przemyśla. Freski odsłonięto i zakonserwowano w latach 1934-1936.
Ołtarze i portale katedry wykonane są z czarnego marmuru, a ozdobione marmurem różowym. Są to unikatowe przykłady wyrobów kamieniarskich warsztatów w Czarnej pod Krakowem w XVII i XVIII w.
Wnętrze kościoła zdobi wspaniały zespół rokokowych ołtarzy (II połowy XVIII w.) przy międzynawowych filarach. Są one dziełem wybitnego warsztatu mistrza Macieja Polejowskiego ze Lwowa. Na ścianach naw widnieje zespół 16 obrazów, z których 12 tworzy cykl Kalendarium, natomiast na obrazach pod chórem przedstawione są sceny z historii Sandomierza, m.in. męczeństwo mieszkańców miasta i dominikanów w 1260 roku (por. Męczennicy Sandomierscy, czy wysadzenie zamku przez Szwedów w 1656 roku. Ten ostatni obraz przedstawia legendarny moment, kiedy to porwany podmuchem rycerz Bobola został przerzucony wraz z koniem przez Wisłę, nie doznając żadnego uszczerbku na ciele. Na jednym z obrazów widnieje też scena rzekomego mordu rytualnego, o który oskarżeni byli miejscowi Żydzi.
W skarbcu katedry przechowywane są między innymi liczne inkunabuły i relikwiarz z Drzewem Krzyża Świętego podarowany kolegiacie przez króla Władysława Jagiełłę w uznaniu zasług rycerstwa sandomierskiego w bitwie pod Grunwaldem.
Wraz z powstaniem diecezji sandomierskiej w 1818 roku kolegiata została jej katedrą, a w 1960 roku otrzymała godność bazyliki mniejszej.
dodane na fotoforum:
