Bazylika św. Mikołaja w Rychwałdzie – sanktuarium maryjne położone w Rychwałdzie na Żywiecczyźnie. Obiekt kultu stanowi XV-wieczny obraz Matki Bożej nieznanego autorstwa podarowany miejscowej parafii w 1644, znajdujący się w bazylice mniejszej, która jest kościołem parafialnym parafii pod wezwaniem św. Mikołaja.

Samodzielną parafię w Rychwałdzie, należącym do najstarszych osad otaczających Żywiec, erygowano w roku 1472. W latach 40. XVI w. powstał tu z fundacji ówczesnego właściciela państwa żywieckiego, Mikołaja Komorowskiego, drewniany kościół konsekrowany w 1547 r. przez biskupa krakowskiego, Erazma Ciołka.

W 1644 r. Katarzyna z Komorowskich Grudzińska, właścicielka państwa ślemieńskiego, do którego Rychwałd trafił po podziale państwa żywieckiego w 1608 r., podarowała parafii w Rychwałdzie obraz Matki Bożej sprowadzony z majątku jej męża w Środzie Wielkopolskiej. Umieszczono go w bocznym ołtarzu.

W 1658 r. mąż Katarzyny, Piotr Samuel Grudziński, z wdzięczności za uzdrowienie ufundował ołtarz Matki Bożej Rychwałdzkiej. Dziesięć lat później, 22 października 1658 r. biskup krakowski Mikołaj Oborski dekretem uznał obraz za cudowny i polecił szerzenie jego kultu.

W związku z coraz większą liczbą przybywających pielgrzymów w połowie XVIII wieku postanowiono wybudować w Rychwałdzie nowy, większy kościół. Murowana barokowa świątynia pod wezwaniem św. Mikołaja wraz z monumentalnym ołtarzem głównym Matki Bożej Rychwałdzkiej została konsekrowana przez biskupa Franciszka Potkańskiego 2 sierpnia 1756 r. Stary drewniany kościół został przeniesiony do sąsiednich Gilowic, gdzie stoi do dziś.W 1947 r. opiekę nad sanktuarium powierzono ojcom franciszkanom. W latach 1995-2000 wznieśli oni w sąsiedztwie kościoła Dom Edukacyjno-Formacyjny. Tradycją zapoczątkowaną w latach 70. XX wieku są odprawiane trzynastego dnia każdego miesiąca od maja do października nabożeństwa fatimskie.

Barokowy kościół św. Mikołaja poświęcony w 1756 r. jest świątynia trzynawową z półkolisto zakończonym prezbiterium i dwoma masywnymi wieżami zamykającymi między sobą przedsionek. Elewacja zewnętrzna jest nad wyraz skromna, praktycznie pozbawiona zdobień; zupełnie inaczej prezentuje się pełne barokowego przepychu wnętrze kościoła.

Najcenniejszym elementem wystroju jest ołtarz główny w tzw. stylu regencji (przejściowym między barokiem i rokoko. Podobnie jak dwa ołtarze boczne w prezbiterium i ambona, jest dziełem Szymona Gogolczyka z Frydka. Ołtarze naw bocznych – Trójcy Świętej i Bractwa Szkaplerza Świętego – stworzyli odpowiednio: Urban Jurowski z Żywca i Grzegorz Lubiński z Cieszyna. W szafkach, wpuszczonych w filary nawy głównej, na uwagę zasługują rokokowe obrazy św. Mikołaja i św. Jadwigi.

Jedyną istotną zmianą wewnątrz kościoła była renowacja w latach 1930-1935, podczas której powstała nowa polichromia autorstwa Pawła Palki, obrazy boleści NMP na sklepieniu autorstwa Adolfa Hironia i witraże eucharystyczne w prezbiterium wykonane przez M. Romańczyka. W roku 1962 r. okna naw bocznych ozdobiły witraże projektu Reginy Rychłowskiej.

W sąsiedztwie kościoła znajdują się również: plebania z 1835 r. i Franciszkański Dom Edukacyjno-Formacyjny z 2000